çay işletmeleri genel müdürlüğü ne demek?

Türkiye Cumhuriyeti Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü veya kısa adıyla Çaykur, Türkiye Cumhuriyeti devletine ait, çay üreten bir Türk firması. Ayrıca Çaykur Rizespor'un forma ve isim sponsorudur. Ayrıca soğuk çay, yeşil çay, beyaz çay,organik çay ve siyah çay üretimi yapılmaktadır. 1983 yılında bir kamu iktisadi kuruluşu olarak kurulmuştur.¹

4 Şubat 2017 tarihinde yayımlanan kararname ile devlete ait bütün hisselerinin Türkiye Varlık Fonu'na devredilmesi kararlaştırılmıştır.²

Tarihçe

I. Dünya Savaşı'nın getirdiği ekonomik buhranı takiben, yöredeki işsizliğin giderilmesi ve ekonomik refah sağlanması amacıyla Doğu Karadeniz bölgesinde çaycılık faaliyetleri başlatılmıştır. TBMM tarafılan 1924 yılında çıkarılan 407 sayılı kanun ile çay tarımı yasal güvence altına alınmıştır. Ziraat Umum Müfettişi Zihni Derin tarafından yürütülen çay üretme çalışmalarının başarılı olması sonucu 1937 ve 1940 yıllarında Batum'dan getirtilen tohumlarla çay bahçeleri kurulmuştur.³

Çay üreticiliği takip eden yıllarda da Türkiye Cumhuriyeti devleti tarafından desteklenmiştir. 1938'de ilk çay mahsülü alınmış, 1947'de ilk çay fabrikası kurulmuştur. 1963 yılından itibaren Türkiye'nin çay tüketiminin karşılanmasında ithalatın yerini yerli üretim almıştır.⁴ Çaycılık faaliyetleri 1948 yılına kadar Devlet Ziraat İşletmeleri tarafından, 1949-1973 yılları arasında ise Tekel Genel Müdürlüğü ve Tarım Bakanlığı işbirliği ile yürütülmüştür.⁵

1971 yılında çıkarılan 1497 sayılı kanun ile tüm çaycılık faaliyetleri Çay Kurumu Genel Müdürlüğüne devredilmiştir. Bu kurum 1982 yılında çıkarılan 2929 sayılı kanunla Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü haline gelmiş ve kamu iktisadi kurumu statüsü (KİK) kazanmıştır. KİK statüsü 1994 yılında çıkan 4046 sayılı kanunla değiştirilmiş ve Çaykur bir İktisadi Devlet Teşekkülü (İDT) olmuştur. İDT statüsüne alınmasından itibaren özelleştirme tartışmalarına konu olmuştur.⁶ 2017 yılında tüm hisseleri Türkiye Varlık Fonu'na aktarılmıştır.⁷

Varlıklar

Çaykur, 4 adet organik siyah çay, 1 adet siyah ve yeşil çay ve 41 adet dökme kuru çay fabrikasında üretim yapmaktadır. 2020 yılı verilerine göre, günlük kuru çay işleme kapasitesi 9.020 tondur⁸. Çaykur'un bünyesindeki fabrikaların illere göre dağılımı ve kapasiteleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.